You want it darker

Leonard Cohen / Leonard Cohen

Sinds mijn jonge jaren ben ik liefhebber en bewonderaar van de songs van Leonard Cohen. Zijn laatst uitgekomen album uit 2016 is een mooie aanleiding om de prachtige songs te vertalen. Ik heb de teksten gebruikt zoals ze op het album worden gezongen, die wijken licht af van de gepubliceerde lyrics.
Enkele weken na het verschijnen van het album volgt het onvermijdelijke: Leonard Cohen is overleden op 7 november 2016.

De poëzie van Cohen is hermetisch en gelaagd. In de vertaling gaan soms helaas betekenissen verloren, maar dat weerhoudt me niet om toch een poging te doen.

You want it darker

If you are the dealer
I’m out of the game
If you are the healer
Means I’m broken and lame
If thine is the glory
Then mine must be the shame
You want it darker
We kill the flame

Magnified, sanctified
Be Thy Holy Name
Vilified, crucified
In the human frame
A million candles burning
For the help that never came
You want it darker

Hineni Hineni
I’m ready, my Lord

There’s a lover in the story
But the story is still the same
There’s an lullaby for suffering
And a paradox to blame
But it’s written in the scriptures
And it’s not some idle claim
You want it darker
We kill the flame

They’re lining up the prisoners and
The guards are taking aim
I struggled with some demons
They were middle-class and tame
I didn’t know I had permission
To murder and to maim
You want it darker

Hineni Hineni
I’m ready, my Lord

Magnified, sanctified
Be Thy Holy Name
Vilified and crucified
In the human frame
A million candles burning
For the love that never came
You want it darker
We kill the flame

If you are the dealer
Let me out of the game
If you are the healer
I’m broken and lame
If thine is the glory
Mine must be the shame
You want it darker

Hineni Hineni
Hineni Hineni
I’m ready, my Lord

Jij wilt het duister

Als jij de kaarten deelt
Zal ik mijn plaats afstaan
Als jij de genezer speelt
Ben ik kapot en vergaan
Waar jij alle roem krijgt
Vult schaamte mijn bestaan
Jij wilt het duister
Wij laten de vlam uitgaan

Bejubeld en gezegend
Zij Uw Heilige Naam
Belasterd en gekruisigd
Door de menselijke waan
Miljoenen kaarsen branden
Maar de hulp kwam nergens aan
Jij wilt het duister

Hineni Hineni
Hier ben ik, Heer

Er is een minnaar in het spel
Maar het verhaal blijft staan
Er is een slaaplied voor het lijden
En de paradox houdt aan
Het staat gebeiteld in geschriften
En het heeft niet afgedaan
Jij wilt het duister
Wij laten de vlam uitgaan  

Gevangenen staan opgelijnd
Bewakers leggen aan
‘k Bevocht een paar demonen
Kleinburgerlijk en aangedaan
Wist niet dat ik mocht doden
Verminkend rond mocht gaan
Jij wilt het duister

Hineni Hineni
Hier ben ik, Heer

Bejubeld en gezegend
Zij Uw Heilige Naam
Belasterd en gekruisigd
Door de menselijke waan
Miljoenen kaarsen branden
Maar de liefde kwam nooit aan
Jij wilt het duister
Wij laten de vlam uitgaan

Als jij de kaarten deelt
Laat mij mijn plaats afstaan
Als jij de genezer speelt
Ben ik kapot en vergaan
Waar jij alle roem krijgt
Vult schaamte mijn bestaan
Jij wilt het duister

Hineni Hineni
Hineni Hineni
Hier ben ik, Heer

Treaty

I seen you change the water into wine
I seen you change it back to water too
I sit at your table every night
I try but I just don’t get high with you

I wish there was a treaty we could sign
I do not care who takes this bloody hill
I’m angry and I’m tired all the time
I wish there was a treaty
I wish there was a treaty
Between your love and mine

They’re dancing in the street – it’s Jubilee
We sold ourselves for love but now we’re free
I’m so sorry for that ghost I made you be
Only one of us was real – and that was me.

I haven’t said a word since you’ve been gone
That any liar couldn’t say as well
I just can’t believe the static coming on
You were my ground – my safe and sound
You were my aerial

The fields are crying out – it’s Jubilee
We sold ourselves for love but now we’re free
I’m so sorry for that ghost I made you be
Only one of us was real – and that was me.

I heard the snake was baffled by his sin
He shed his scales to find the snake within
But born again is born without a skin
The poison enters into everything

I wish there was a treaty we could sign
I do not care who takes this bloody hill
I’m angry and I’m tired all the time
I wish there was a treaty
I wish there was a treaty
Between your love and mine

Verbond

Ik zag dat je water verandert in wijn
Ik zag dat je het ook weer ongedaan maakt
Ik wil elke avond aan jouw tafel zijn
Ik probeer het maar ik krijg geen hoogte van je

Ik wou dat er een verbond tussen ons kon zijn
’t Scheelt me niks wie deze rothorde neemt
Ik ben kwaad, ben moe en heb steeds pijn
Ik wou dat er een verbond was
Ik wou dat er een verbond was
Tussen jouw liefde en mijn

Ze dansen in de straat – ‘t is jubelfeest
We verkwanselden onze liefde maar nu zijn we vrij
Het spijt me voor de geest die ik in jou heb gevreesd
Slechts één van ons was echt – dat was niet jij.

Sinds je weg bent heb ik geen woord gezegd
Dat elke leugenaar niet ook had kunnen uitbraken
Ik geloof gewoon niet in de storm die is voorzegd
Jij was mijn vaste grond – mijn lucht
Jij was mijn veilige baken

De velden roepen het uit – ‘t is jubelfeest
We verkwanselden onze liefde maar nu zijn we vrij
Het spijt me voor de geest die ik in jou heb gevreesd
Slechts één van ons was echt – dat was niet jij.

De slang was ontdaan over zijn zonde naar verluid
Hij schudde zijn vel af voor zijn innerlijke slang
Maar wedergeboorte is geboorte zonder huid
Het gif heeft overal toegang

Ik wou dat er een verbond tussen ons kon zijn
’t Scheelt me niks wie deze rothorde neemt
Ik ben kwaad, ben moe en heb steeds pijn
Ik wou dat er een verbond was
Ik wou dat er een verbond was
Tussen jouw liefde en mijn

On the level

I knew that it was wrong
I didn’t have a doubt
I was dying to get back home
And you were starting out

I said I best be moving on
You said, we have all day
You smiled at me like I was young
It took my breath away

Your crazy fragrance all around
Your secrets all in view
My lost, my lost was saying found
My don’t was saying do

Let’s keep it on the level
When I walked away from you
I turned my back on the devil
Turned my back on the angel too

They ought to give my heart a medal
For letting go of you
When I turned my back on the devil
Turned my back on the angel too

Now I’m living in this temple
Where they tell you what to do
I’m old and I’ve had to settle
On a different point of view

I was fighting with temptation
But I didn’t want to win
A man like me don’t like to see
Temptation caving in

Your crazy fragrance all around
You secrets in my view
My lost, my lost was saying found
My don’t was saying do

Let’s keep it on the level
When I walked away from you
I turned my back on the devil
Turned my back on the angel too

They ought to give my heart a medal
For letting go of you
When I turned my back on the devil
Turned my back on the angel too

Eerlijk

Ik wist dat het fout zat
Zonder twistgesprekken
Ik verlangde terug naar huis
En jij ging vertrekken

Ik zei dat ik beter kon gaan
Jij zei we hebben de hele dag
Je lachte naar mij alsof ik een kind was
Een adembenemende lach

Je gekmakende geur overal
Al je geheimen openbaar
Mijn verdwaald, mijn verdwaald zei je bent er al
Mijn doe het niet zei doe het maar

Laten we eerlijk zijn
Toen ik bij jou ben weggegaan
Keerde ik de duivel de rug toe
Ging ik ook bij de engel vandaan

Ze zouden mijn hart moeten decoreren
Omdat ik jou liet gaan
Door de duivel mijn rug toe te keren
Ging ik ook bij de engel vandaan

Nu woon ik in deze tempel
Waar ze zeggen wat je moet doen
Ik ben oud en moest me schikken
In een ander visioen

Ik vocht met de verleiding
Maar ik zocht ook tegenwicht
Een man als ik ziet niet graag
dat de verleiding zwicht

Je gekmakende geur overal
Je geheimen voor mij zichtbaar
Mijn verdwaald, mijn verdwaald zei je bent er al
Mijn doe het niet zei doe het maar

Laten we eerlijk zijn
Toen ik jou liet gaan
Keerde ik de duivel de rug toe
Ging ik ook bij de engel vandaan

Ze zouden mijn hart moeten decoreren
Omdat ik jou liet gaan
Door de duivel mijn rug toe te keren
Ging ik ook bij de engel vandaan

Seemed the better way

Seemed the better way
When first I heard him speak
Now it’s much too late
To turn the other cheek

Sounded like the truth
Seemed the better way
Sounded like the truth
But it’s not the truth today

I wonder what it was
I wonder what it meant
At first he touched on love
Then he touched on death

Sounded like the truth
Seemed the better way
Sounded like the truth
But it’s not the truth today

I better hold my tongue
I better take my place
Lift this glass of blood
Try to say the grace

Seemed the better way
When first I heard him speak
Now it’s much too late
To turn the other cheek

Sounded like the truth
Seemed the better way
Sounded like the truth
But it’s not the truth today

I better hold my tongue
I better take my place
Lift this glass of blood
Try to say the grace

Het leek het beste zo

’t Leek eerst zo’n goed verhaal
Toen ik hem hoorde doceren
Maar nu is het veel te laat
Om de andere wang toe te keren

Het klonk als de waarheid
Het leek het beste zo
Het klonk als de waarheid
Maar nu rest alleen de echo

Ik weet niet wat het was
Ik weet niet wat hij bood
Eerst sprak hij over liefde
Maar toen sprak hij over dood

Het klonk als de waarheid
Het leek het beste zo
Het klonk als de waarheid
Maar nu rest slechts de echo

Ik kan beter zwijgen
Ik kan beter plaats nemen
dit glas met bloed heffen
proberen dank te zeggen

’t Leek eerst zo’n goed verhaal
Toen ik hem hoorde doceren
Maar nu is het veel te laat
Om de andere wang toe te keren

Het klonk als de waarheid
Het leek het beste zo
Het klonk als de waarheid
Maar nu rest de echo

Ik kan beter zwijgen
Ik kan beter plaats nemen
dit glas met bloed heffen
proberen dank te zeggen

Treaty (String reprise)

I wish there was a treaty we could sign
It’s over now, the water and the wine
We were broken then, but now we’re borderline
And I wish there was a treaty
I wish there was a treaty
Between your love and mine

Verbond (reprise)

Ik wou dat er een verbond kon zijn
Het is voorbij nu, het water en de wijn
We gingen kapot, nu staan we op de scheidslijn
En ik wou dat er een verbond was
Ik wou dat er een verbond was
Tussen jouw liefde en mijn

Pequeño vals vienes,

Federico Garcia Lorca / Leonard Cohen

Lorca schreef dit gedicht in 1929-’30 (de crisisjaren), tijdens een langdurig verblijf in New York. Het is gepubliceerd in 1942 in de bundel ‘Poeta in Nueva York’ (Dichter in New York). Het is opgenomen in de afdeling ‘Vlucht uit New York’. De zanger Leonard Cohen heeft het als lied vertaald in het engels ‘Take this waltz’. Verschillende spaanstalige zangers hebben de melodie van Cohen gebruikt in combinatie met de originele tekst.

Pequeño vals vienes

En Viena hay diez muchachas,
un hombro donde solloza la muerte
y un bosque de palomas disecadas.
Hay un fragmento de la mañana
en el museo de la escarcha.
Hay un salón con mil ventanas.
    ¡Ay, ay, ay, ay!
Toma este vals con la boca cerrada.

Este vals, este vals, este vals,
de sí, de muerte y de coñac
que moja su cola en el mar.

Te quiero, te quiero, te quiero,
con la butaca y el libro muerto,
por el melancólico pasillo,
en el oscuro desván del lirio,
en nuestra cama de la luna
y en la danza que sueña la tortuga.
    ¡Ay, ay, ay, ay!
Toma este vals de quebrada cintura.

En Viena hay cuatro espejos
donde juegan tu boca y los ecos.
Hay una muerte para piano
que pinta de azul a los muchachos.
Hay mendigos por los tejados.
Hay frescas guirnaldas de llanto.
    ¡Ay, ay, ay, ay!
Toma este vals que se muere en mis brazos.

Porque te quiero, te quiero, amor mío,
en el desván donde juegan los niños,
soñando viejas luces de Hungría
por los rumores de la tarde tibia,
viendo ovejas y lirios de nieve
por el silencio oscuro de tu frente.
    ¡Ay, ay, ay, ay!
Toma este vals del “Te quiero siempre”.

En Viena bailaré contigo
con un disfraz que tenga cabeza de río.
¡Mira qué orillas tengo de jacintos!
Dejaré mi boca entre tus piernas,
mi alma en fotografías y azucenas,
y en las ondas oscuras de tu andar
quiero, amor mío, amor mío, dejar,
violín y sepulcro, las cintas del vals.

Kleine weense wals 

In Wenen zijn tien jonge vrouwen,
de dood huilt er uit op een schouder,
er is een bos met opgezette duiven.
In het museum van steeds kouder
hangt nog een flard van de morgenstond.
Er is een zaal met duizend ruiten.        
    Ay, ay, ay, ay!
Drink deze wals met gesloten mond.

Deze wals, deze wals, deze wals
van ja, zowel dood als cognac
die zijn staart dompelt in de zee.

Ik wil jou, ik wil jou, ik wil jou,
met je leunstoel en je dode verhaal,
voorbij het weemoedige portaal,
in ons hemelbed onder de maan
waar lelies op de duistere zolder staan
en de schildpad droomt van het bal.
    Ay, ay, ay, ay!
Dans deze wals voor ik val.

In Wenen speelt jouw mond
een spel met vier spiegels in het rond.
Een piano wijst naar de dood,
kleurt de jonge mannen blauw in hun nood.
Bedelaars klimmen in de dakgoot.
Er zijn verse slingers van erbarmen.
    Ay, ay, ay, ay!
Dans deze wals die smoort in mijn armen.

Want ik wil je, ik wil je, mijn lief,
op zolder waar kinderen spelen,
dromend van oude spookkastelen
in het gerucht van de zwoele namiddag,
zie ik schapen en lelies het wit verdelen
in het zwijgende donker van je oogopslag.
    Ay, ay, ay, ay!
Dans deze wals van “Ik wil je jaar en dag”.

In Wenen dans ik met jou deze wals,
in vermomming: mijn hoofd een rivier.
Hyacinten bloeien op mijn oevers, kijk hier!
Ik begraaf mijn mond tussen je dijen,
mijn ziel in foto’s en waterpartijen,
en op de donkere deining van jouw ledematen
wil ik, mijn lief, mijn lief, achterlaten,
viool en grafsteen, als de slippen van de wals.  

Dance me to the end of love

Leonard Cohen / Leonard Cohen

Op verzoek heb ik een zingbare hertaling gemaakt van dit prachtige lied. Een song van Leonard Cohen uit 1984 die is uitgebracht op het album Various Positions. Het lied is een typisch Griekse “Hasapiko” dans, waarschijnlijk geïnspireerd door Cohen’s langdurige verblijf op het Griekse eiland Hydra. De song is door veel verschillende artiesten nadien uitgebracht.
Hoewel het de structuur heeft van een liefdeslied, is deze song feitelijk geïnspireerd door de Holocaust. In een interview voor de radio zei Cohen hierover: “Het is vreemd hoe songs ontstaan, want de bron voor dit lied, ieder lied, is een zaadje dat iemand of de wereld je geeft, daarom is het ontstaansproces van een lied zo mysterieus. Dit lied begon toen ik hoorde of las dat in bepaalde vernietigingskampen een strijkkwartet moest optreden terwijl de horror doorging, en dat waren de gevangenen die hetzelfde lot zouden ondergaan. En zij speelden klassieke muziek terwijl hun medegevangenen werden vermoord en verbrand. Dus die muziek, “Dans me naar je schoonheid met een brandende viool” gaat over de schoonheid van de voltooing van het leven, het einde van het bestaan en over het passievolle element in die voltooing. Maar het is dezelfde taal die we gebruiken voor overgave aan de geliefde. Dus het is niet belangrijk dat iemand de ontstaansgrond van het lied kent, want als de taal komt van die passievolle bron, dan zal die in staat zijn alle passievolle activiteiten te omvatten.”

Dance me to the end of love

Dance me to your beauty with a burning violin
Dance me through the panic ’til I’m gathered safely in
Lift me like an olive branch and be my homeward dove
Dance me to the end of love Dance me to the end of love

Let me see your beauty when the witnesses are gone
Let me feel you moving like they do in Babylon
Show me slowly what I only know the limits of
Dance me to the end of love Dance me to the end of love

Dance me to the wedding now, dance me on and on
Dance me very tenderly and dance me very long
We’re both of us beneath our love, we’re both of us above
Dance me to the end of love Dance me to the end of love

Dance me to the children who are asking to be born
Dance me through the curtains that our kisses have outworn
Raise a tent of shelter now, though every thread is torn
Dance me to the end of love

Dance me to your beauty with a burning violin
Dance me through the panic till I’m gathered safely in
Touch me with your naked hand or touch me with your glove
Dance me to the end of love Dance me to the end of love
Dance me to the end of love

Dans me naar de morgenstond

Dans me naar je schoonheid met een brandende viool
Dans me door mijn angsten tot ik opdoem uit ‘t riool
Draag me als olijftak, wees de postduif die me vond
Dans me naar de morgenstond Dans me naar de morgenstond

Toon me zonder anderen je schoonheid in de zon
Laat me voelen hoe je zwoel beweegt als Babylon
Wijs me langzaam ver voorbij de grenzen van mijn grond
Dans me naar de morgenstond Dans me naar de morgenstond

Dans me naar de trouwerij en dans me eindeloos
Dans me oh zo liefdevol en dans me sprakeloos
Wij minnen boven alles uit, wij minnen aan het front
Dans me naar de morgenstond Dans me naar de morgenstond

Dans me naar de kind’ren die de wereld nog verwacht
Dans me door het einde van ons kussen in de nacht
Zet een schuiltent voor ons op, versleten en verwond
Dans me naar de morgenstond

Dans me naar je schoonheid met een brandende viool
Dans me door mijn angsten tot ik opdoem uit ‘t riool
Raak me met je naakte hand of raak me met je mond
Dans me naar de morgenstond Dans me naar de morgenstond
Dans me naar de morgenstond